انتخاب مناسب‌ترین قالب حقوقی برای راه‌اندازی کسب‌وکار
انتخاب قالب مناسب برای آغاز یک فعالیت اقتصادی، پرسشی است که پاسخ واحدی برای آن نمی‌توان ارائه داد. این انتخاب به عوامل متعددی مانند نوع فعالیت، اهداف شرکا، سطح تعامل با اشخاص ثالث و حجم سرمایه‌گذاری بستگی دارد. با نگاهی به شرکت‌ها و مؤسسات حقوقی بر اساس ماده ۲۰ قانون تجارت در نظام حقوقی ایران، فعالیت‌های اقتصادی و حرفه‌ای می‌توانند در قالب‌های متنوعی از اشخاص حقوقی ثبت و سامان‌دهی شوند. مطابق ماده ۲۰ قانون تجارت، شرکت‌های تجاری به هفت نوع تقسیم شده‌اند:
- شرکت سهامی (عام و خاص)
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت نسبی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
علاوه بر این قالب‌های تجاری، قانون‌گذار امکان ثبت مؤسسات غیرتجاری را نیز پیش‌بینی کرده است. این مؤسسات اغلب برای فعالیت‌هایی تأسیس می‌شوند که جنبه انتفاعی یا ماهیت تجاری ندارند، مانند فعالیت‌های حقوقی، آموزشی، فرهنگی، هنری و پژوهشی. در نتیجه، فعالان اقتصادی و حرفه‌ای هنگام راه‌اندازی یک کسب‌وکار یا فعالیت تخصصی با طیف گسترده‌ای از قالب‌های حقوقی مواجه‌اند و انتخاب بهترین گزینه، نیازمند بررسی دقیق است. در این مقاله چهار معیار کلیدی را برای تصمیم‌گیری بررسی می‌کنیم:
۱. مسئولیت شرکا در قبال دیون شرکت
نخستین معیار، میزان مسئولیت شرکا در برابر تعهدات و بدهی‌های شرکت است. از منظر حقوقی، اشخاص حقوقی معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند: شرکت‌هایی با مسئولیت محدود و شرکت‌هایی با مسئولیت نامحدود.
در عمل، بیش از ۹۹٪ شرکت‌ها و مؤسسات ثبت‌شده در ایران از نوع مسئولیت محدود هستند. علت این موضوع روشن است زیرا در قالب‌هایی چون شرکت با مسئولیت محدود یا سهامی خاص، تعهد شرکا به میزان سرمایه‌ای است که در شرکت وارد کرده‌اند و اموال شخصی آنان از توقیف در قبال بدهی‌های شرکت مصون می‌ماند. بنابراین، برای اغلب کسب‌وکارها انتخاب قالب‌هایی مانند شرکت با مسئولیت محدود، سهامی خاص، سهامی عام، تعاونی یا موسسه غیرتجاری گزینه‌ای منطقی‌تر از شرکت‌های تضامنی یا مختلط خواهد بود.
۲. سهولت تأسیس
دومین معیار، سادگی فرایند ثبت و تأسیس شرکت است. از میان قالب‌های حقوقی پیش‌گفته، موسسه غیرتجاری، شرکت با مسئولیت محدود و سهامی خاص ساده‌ترین و سریع‌ترین مسیر را برای ثبت و تشکیل دارند. در مقابل، تأسیس شرکت تعاونی نیازمند حداقل ۷ عضو و دریافت مجوز از اداره تعاون است و ثبت شرکت سهامی عام نیاز به طی فرآیندهای پیچیده‌ای مانند پذیره‌نویسی، تشکیل مجمع موسس و اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار دارد. این پیچیدگی‌ها باعث شده قالب‌های سهامی عام و تعاونی معمولاً در مراحل اولیه یک کسب‌وکار، به‌ویژه برای استارت‌آپ‌ها، گزینه‌های جذابی نباشند. البته اگر بنیان‌گذاران به دنبال عرضه عمومی سهام در آینده باشند، می‌توانند ابتدا شرکت سهامی خاص ثبت کنند و با فراهم آوردن شرایط قانونی (مطابق مواد ۲۷۸ تا ۲۸۳ لایحه اصلاحی قانون تجارت)، آن را به سهامی عام تبدیل نمایند.
۳. سهولت اداره و انعطاف در مدیریت
در مرحله بعد، باید به میزان انعطاف‌پذیری در مدیریت و اداره شرکت توجه کرد. موسسه غیرتجاری و شرکت با مسئولیت محدود، با کمترین الزامات قانونی اداره می‌شوند و در واقع بیشتر مبتنی بر توافق شرکاست تا مقررات شکلی قانون. اما در شرکت سهامی خاص، قانون‌گذار الزامات متعددی را برای حفظ حقوق سهامداران و اشخاص ثالث در نظر گرفته که موجب پیچیدگی نسبی در اداره آن می‌شود. با این‌حال باید خاطرنشان ساخت همین الزامات، اعتبار حقوقی این شرکت را نزد نهادها و بانک‌ها افزایش می‌دهد. بنابراین اگر سهولت اداره در اولویت باشد، قالب‌های موسسه غیرتجاری و شرکت با مسئولیت محدود گزینه‌های مناسبی‌تر خواهند بود.
۴. اعتبار حقوقی و قابلیت جذب سرمایه
اعتبار حقوقی یک شرکت نزد اشخاص ثالث، بانک‌ها، سرمایه‌گذاران و نهادهای رسمی اهمیت زیادی دارد. در این زمینه، شرکت سهامی خاص و عام به دلیل ساختار رسمی‌تر، الزامات شفاف‌سازی مالی و تقسیم سرمایه به سهام، جایگاه بهتری دارد. برای مثال، اگر شرکا قصد دارند سرمایه‌گذار جدید جذب کنند یا برنامه‌ریزی برای واگذاری سهام در آینده داشته باشند، قالب سهامی خاص شرایط مناسب‌تری فراهم می‌کند. شرکت با مسئولیت محدود در این زمینه انعطاف کمتری دارد و معمولاً نزد نهادهای رسمی امتیاز پایین‌تری دریافت می‌کند.
نتیجه گیری
با توجه به معیارهای فوق، می‌توان پیشنهادهای زیر را برای انتخاب قالب حقوقی ارائه داد:
- اگر نوع فعالیت ماهیت تجاری ندارد مانند فعالیت‌های مشاوره‌ای، آموزشی، فرهنگی، حقوقی، هنری یا حسابرسی، موسسه غیرتجاری بهترین گزینه است. این قالب علاوه بر سهولت ثبت و اداره، مشمول برخی مقررات مالیاتی سنگین مانند مالیات بر نقل‌وانتقال سهام یا سرمایه نیز نمی‌شود.
- اگر فعالیت تجاری است ولی هدف فقط ایجاد یک شخصیت حقوقی مستقل با ساختار ساده است؛ مثلاً یک کسب‌وکار خانوادگی استارت آپ یا فروشگاه اینترنتی کوچک، شرکت با مسئولیت محدود انتخاب مناسبی خواهد بود. این قالب کمترین پیچیدگی حقوقی را دارد و در عین حال موجب جدایی مسئولیت شرکا از شخصیت شرکت می‌شود.
- اگر هدف توسعه کسب‌وکار، جذب سرمایه‌گذار، کسب اعتبار بیشتر در بازار یا عرضه آتی سهام باشد، شرکت سهامی خاص قالب توصیه‌شده‌ای است. این نوع شرکت ضمن برخورداری از اعتبار بیشتر، زمینه مناسبی برای رشد و سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند.
«با موکل» آماده ارائه خدمات تخصصی در زمینه ثبت شرکت‌ها، تأسیس مؤسسات و مشاوره راه‌اندازی کسب‌وکار است. با همراهی وکلای مجرب، مسیر حقوقی کسب‌وکار شما را هموار می‌کنیم. برای دریافت مشاوره، با ما در تماس باشید.
گروه حقوقی با موکل
