با حقوق و مزایای قانونی کارگران بیشتر آشنا شوید!
آیا کارفرما می‌تواند پرداخت بیش از حداقل مزد را به‌عنوان مزایا تلقی کند؟
در حقوق کار ایران، حقوق کارگر به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- مزد: مبلغ ثابت روزانه که باید حداقل مطابق با قانون پرداخت شود.
- مزایا: شامل مواردی مانند حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد، کمک‌هزینه عائله‌مندی، پایه سنوات و سایر مزایای قانونی.
بر اساس مقررات، کارفرما مکلف است مزد و مزایا را به‌صورت تفکیک‌شده در قرارداد کار مشخص کرده و جداگانه پرداخت کند. حال سوال این است که اگر کارفرما مبلغی بیشتر از حداقل مزد قانونی پرداخت کند، آیا می‌تواند ادعا کند که این مبلغ اضافی بابت مزایا بوده است؟
پاسخ قانون: هرگز!
اگر کارفرما به هر دلیل، مبلغی بیش از حداقل مزد پرداخت کند، نمی‌تواند آن مبلغ را به‌عنوان مزایا محسوب کند، مگر اینکه در قرارداد یا سند رسمی به‌صراحت این موضوع قید شده باشد. بنابراین، کارگر می‌تواند تمام مزایای قانونی را جداگانه مطالبه کند؛ حتی اگر مجموع دریافتی‌اش بیش از حداقل حقوق باشد.
مثال:
فرض کنید حداقل مزد ماهانه ۱۰ میلیون تومان است، و کارفرما به کارگر ۱۵ میلیون پرداخت می‌کند، اما در قرارداد فقط به مبلغ کلی اشاره شده. اگر مزایا به‌صورت مشخص در قرارداد نیامده باشد، کل ۱۵ میلیون به‌عنوان “مزد” در نظر گرفته می‌شود و کارگر می‌تواند جداگانه مزایایش را از کارفرما مطالبه کند.
لزوم تفکیک مزد و مزایا در قرارداد کار
یکی از مهم‌ترین نکاتی که هم کارگر و هم کارفرما باید رعایت کنند، تفکیک دقیق مزد و مزایا در قرارداد کار است. اگر این تفکیک انجام نشود، تمام مبلغ پرداختی تحت عنوان مزد در نظر گرفته می‌شود و کارفرما موظف است مزایای قانونی را جداگانه از جیب خود پرداخت کند.
توصیه مهم برای کارفرما:
به‌جای اینکه در قرارداد بنویسید “حقوق و مزایای کارگر ۲۰ میلیون تومان”، بنویسید:
- مزد: ۱۵ میلیون تومان
- مزایا (مسکن، بن، عائله‌مندی و…): ۵ میلیون تومان
این تفکیک ساده می‌تواند شما را از دعوای کارگری در اداره کار نجات دهد.
حقوق غیر نقدی؟ فقط دردسر برای کارفرما!
طبق ماده ۴۲ قانون کار، کارفرما موظف است حداقل مزد را به‌صورت نقدی و به واحد پول رسمی کشور (ریال) پرداخت کند. هرگونه پرداخت غیر نقدی (مثل کالا، خدمات یا حواله) فقط به‌عنوان پرداخت مازاد بر مزد قابل قبول است.
مثال:
اگر کارگر به‌جای دریافت مزد، از فروشگاه شما کالا دریافت کند، می‌تواند بعداً به اداره کار شکایت کرده و مدعی شود که مزد قانونی خود را نگرفته است؛ مگر اینکه رضایت کتبی از او داشته باشید.
اگر قرارداد یا بیمه نداری، باز هم می‌تونی حقت رو بگیری
برخی از کارفرماها به اشتباه فکر می‌کنند اگر قرارداد کتبی نباشد یا بیمه رد نکنند، کارگر نمی‌تواند علیه آن‌ها اقدام کند. اما قانون این‌گونه نیست:
- هر توافقی کمتر از حداقل مزد قانونی، حتی اگر در دفترخانه ثبت شود، باطل است.
- اگر قرارداد نداری اما دو شاهد داری یا فیش واریزی از سوی کارفرما داری، می‌توانی به اداره کار شکایت کنی.
- اداره کار می‌تواند کارفرما را مجبور به پرداخت مابه‌التفاوت حقوق، مزایا و حتی جریمه کند.
حق بیمه را به کارگر نده! به تأمین اجتماعی بده
برخی از کارفرماها برای فرار از پرداخت حق بیمه، مبلغ آن را به کارگر نقدی پرداخت می‌کنند. اما این کار نقض قانون است.
- کارفرما موظف است مستقیماً حق بیمه را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.
- اگر کارگر شکایت کند، کارفرما مجبور به پرداخت مجدد حق بیمه و پرداخت جریمه سنگین می‌شود.
- تنها راه اثبات پرداخت نقدی بیمه به کارگر، داشتن مدرک کتبی معتبر است.
راهکار برای کارگر:
اگر نمی‌خواهی کارفرما بفهمد که شکایت کرده‌ای، از طریق سایت اداره کار درخواست بازرسی بده. بازرس بدون اطلاع قبلی به محل کار می‌آید و وضعیت بیمه را بررسی می‌کند.
کارفرما چقدر باید بیمه برای کارگر پرداخت کند؟
سهم بیمه‌ای که ماهانه باید پرداخت شود، به شرح زیر است:
- ۷٪ از حقوق توسط کارگر
- ۲۰٪ از حقوق توسط کارفرما
- ۳٪ توسط دولت
- به‌علاوه ۳٪ بیمه بیکاری بر عهده کارفرما
یعنی کارفرما باید جمعاً ۲۳٪ از حقوق کارگر را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. این پرداخت باید حداکثر تا پایان ماه بعد انجام شود؛ در غیر این صورت، ماهانه ۲٪ جریمه تأخیر تعلق می‌گیرد.
مزایای قانونی کارگر را بشناس تا ضایع نشوی
مزایای کارگر به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مزایای حین اشتغال:
- حق مسکن
- بن کارگری
- کمک‌هزینه عائله‌مندی
- پایه سنوات
- حق تأهل
- مزایای پایان کار:
- عیدی و پاداش سالانه
- حق سنوات
- بازخرید مرخصی‌های استفاده‌نشده
کارفرما موظف است تمام این مزایا را بدون قید و شرط به کارگر پرداخت کند. عدم پرداخت آن‌ها، مستقیماً قابل پیگیری در اداره کار است.
نتیجه گیری:
چه کارگر باشید و چه کارفرما، شناخت دقیق حقوق و تعهدات قانونی‌تان، از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند. کارگران باید بدانند که دریافت حقوق بیشتر از حداقل، به‌هیچ‌وجه به‌معنای دریافت مزایا نیست، مگر اینکه صراحتاً در قرارداد ذکر شده باشد.
کارفرمایان نیز باید بدانند که عدم تفکیک مزد و مزایا، عدم پرداخت بیمه یا استفاده از روش‌های غیر قانونی برای پرداخت مزد، می‌تواند تبعات حقوقی و مالی سنگینی برایشان داشته باشد.
در صورت نیاز به مشاوره یا تنظیم قرارداد کار به شکل حرفه ای و تخصصی، از کارشناسان حقوقی ما در «با موکل» کمک بگیرید.
گروه حقوقی باموکل
